Tư duy phản biện (tiếng Anh gọi là Critical thinking) không chỉ đơn thuần là việc đi ngược hoặc phản đối một quan điểm, mà còn là khả năng sử dụng lý thuyết, logic và bằng chứng để xây dựng và bảo vệ quan điểm của mình một cách có cơ sở. Nó bao gồm việc suy luận logic, phân tích sự khác biệt, đặt câu hỏi và tìm hiểu chi tiết để đạt được sự hiểu biết sâu sắc về vấn đề.
Tư duy phản biện không chỉ mang tính quyết định trong lĩnh vực học tập mà còn có tầm quan trọng đối với cuộc sống hàng ngày và sự nghiệp. Việc rèn luyện tư duy phản biện giúp chúng ta xác định và đánh giá các quyết định, cách giải quyết vấn đề, đưa ra giải pháp sáng tạo và đảm bảo sự công bằng và logic trong các cuộc tranh luận và thảo luận giữa các bên.
Tư duy phản biện không chỉ cần thiết để chúng ta trở thành những người có suy nghĩ sáng tạo và phân tích, mà còn là khả năng đối mặt với tri thức mới và khám phá các cơ hội mới trong thế giới ngày càng nhiều phức tạp, biến đổi và linh hoạt không ngừng.
Vậy tư duy phản biện là gì?
Theo Đại học Monash, tư duy phản biện là một kiểu tư duy trong đó bạn đặt câu hỏi, phân tích, giải thích, đánh giá và đưa ra phán đoán về những gì bạn đọc, nghe, nói hoặc viết.
Thuật ngữ ”critical” xuất phát từ tiếng Hy Lạp kritikos có nghĩa là “có thể đánh giá hoặc phân biệt”.
Tư duy phản biện tốt là đưa ra những đánh giá đáng tin cậy dựa trên thông tin đáng tin cậy.
Việc áp dụng tư duy phản biện không có nghĩa là tiêu cực hoặc tập trung vào lỗi lầm. Nó có nghĩa là có thể làm rõ suy nghĩ của bạn để bạn có thể chia nhỏ một vấn đề hoặc một phần thông tin, diễn giải nó và sử dụng cách diễn giải đó để đi đến một quyết định hoặc phán đoán sáng suốt.
Những người áp dụng tư duy phản biện một cách nhất quán được cho là có tư duy phản biện, nhưng không ai bẩm sinh đã có được điều này.
Đây là những thuộc tính được học và cải thiện thông qua thực hành và ứng dụng.
Làm sao để có tư duy phản biện tốt
Trong bối cảnh học thuật, tư duy phản biện thường được kết hợp với các lập luận. Bạn có thể được yêu cầu suy nghĩ chín chắn về lập luận của người khác hoặc tạo lập luận của riêng bạn. Do đó, để trở thành một người có tư duy phản biện tốt hơn, bạn cần học cách:
Sáu bước để phát triển tư duy phản biện của bạn
#1. Làm rõ mục đích và bối cảnh suy nghĩ của bạn:
Chúng ta sống trong một thế giới bão hòa với rất nhiều thông tin có chất lượng và mức độ phù hợp khác nhau. Để trở thành một người có tư duy phản biện hiệu quả, bạn cần tập trung vào mục đích và bối cảnh của riêng mình và đó là cách để bạn tránh bị quá tải thông tin và theo dõi được dòng suy nghĩ của chính mình.
#2. Đặt câu hỏi về nguồn thông tin của bạn:
Không phải tất cả các nguồn thông tin đều đáng tin cậy, chính xác hoặc có liên quan như nhau. Đặt câu hỏi về các nguồn của bạn sẽ làm sắc nét suy nghĩ của bản thân và giúp bạn chọn thông tin phù hợp nhất và chuẩn bị cơ sở cho các phân tích và đánh giá tiếp theo.
#3. Xác định lập luận:
Việc tranh luận luôn có mặt ở khắp mọi nơi. Bất cứ khi nào ai đó cố gắng chứng tỏ điều gì đó là đúng hoặc thuyết phục người khác đồng ý với họ, bạn có thể xác định một lập luận.
Là một sinh viên, bạn sẽ thấy rằng khả năng xác định lập luận là một trong những kỹ năng tư duy phản biện hữu ích nhất và ứng dụng thường xuyên trong trường học.
#4. Phân tích nguồn và lập luận:
Để phân tích một cái gì đó có nghĩa là kiểm tra nó một cách chi tiết, giải thích và diễn giải nó. Đối với mục đích của tư duy phản biện, bạn cần có khả năng kiểm tra các nguồn, lập luận, lý thuyết và quy trình, đồng thời giải thích cách chúng hoạt động.
Phân tích tốt cũng liên quan đến việc kiểm tra và giải thích sự tương tác của bằng chứng, lý luận, giả định, phương pháp luận, tuyên bố và lập luận
#5. Đánh giá lập luận của người khác:
Đánh giá nên xem xét và giải thích các điểm mạnh và điểm yếu tương đối của các nguồn của bạn.
Bạn cần có khả năng đánh giá các lập luận, các tuyên bố hỗ trợ các lập luận đó, bằng chứng hỗ trợ các tuyên bố đó và lý do kết nối tất cả chúng.
#6. Tạo lập luận của riêng bạn:
Tạo lập luận bao gồm tập hợp bằng chứng, lập luận và tuyên bố và phát triển tuyên bố chính của riêng bạn. Tạo lập luận còn được gọi là tổng hợp, có nghĩa là “đặt mọi thứ lại với nhau”.
Khi bạn tạo lập luận, bạn tập hợp những hiểu biết sâu sắc từ phân tích và đánh giá của mình. Bạn cũng cân nhắc cách tư duy phản biện của mình có thể áp dụng trong bối cảnh rộng lớn hơn cũng như những hiểu biết và quan điểm mới mà nó mang lại.
Ban biên tập HUFLIT Career Hub
Nguồn tham khảo: Đại học Monash
